-
1 күз явын алырлык
1) ослепи́тельный, я́ркий2) чару́ющий, обая́тельный, привлека́тельный; глаз не оторва́ть -
2 пычак белән кисеп алырлык
= пычак белән кисеп алырдай; пычак белән кисеп алышлы1) о́чень густо́й, непроница́емый (о дыме, тумане, темноте и т. п.)2) о́чень насы́щенный (каким-л.) за́пахом, ду́хом ( о воздухе) -
3 укый алырлык
okunaklılık -
4 күз
сущ.1) глаз, о́ко уст. и поэт.матур зәңгәр күзләр — краси́вые голубы́е глаза́
кылый күз — раско́сые глаза́
күзләр яшьләнү — появле́ние слёз на глаза́х
күз авырулары — глазны́е боле́зни
күз даруы — глазны́е ка́пли
күз клиникасы — глазна́я кли́ника
күз - күңелнең көзгесе — (погов.) глаза́ - зе́ркало души́
күз күрә дә, буй җитми — (посл.) ви́дит о́ко, да зуб неймёт
ышанма күзеңә, ышан сүземә — (погов.) не верь (свои́м) глаза́м, верь (мои́м) слова́м
күзләр матурны, иреннәр татлыны ярата — (посл.) глаза́ лю́бят краси́вое, уста́ - сла́дкое
2) зре́ние, глаз || зри́тельныйүткен күз — о́стрый (намётанный) глаз
тәҗрибәле күз — о́пытный глаз
күз күреме — по́ле зре́ния, кругозо́р
күздән югалу — исче́знуть из по́ля зре́ния
күз алдану — обма́н зре́ния, опти́ческий обма́н
күз хәтере — зри́тельная па́мять
3) взгляд, взоркүз йөртеп чыгу — обвести́ взгля́дом, оки́нуть взо́ром
күзләр белән озатып калу — провожа́ть взгля́дом
күзләрне еракка төбәү — устреми́ть взо́ры вдаль
4) перен.; разг. глаз (надзор, просмотр)балаларга ана күзе кирәк — де́тям ну́жен матери́нский глаз
монда җаваплы кеше күзе җитми — здесь не хвата́ет глаз отве́тственного лица́
һәр җирдә аның үз күзе — везде́ у него́ свой глаз
5) ушко́ ( иголки)йозак күзе — ушко́ замка́
6) дыра́, отве́рстие, проу́шинабалта күзе — проу́шина топора́
7) глазо́к ( двери)8) разг. звено́, глазо́к (окна, рамы)9) пе́тля́ ( на вязальных изделиях)күз төшерү — спусти́ть пе́тлю
10) яче́йка, ячея́җәтмә күзенә эләккән балык — ры́ба, застря́вшая в яче́йках се́ти
кәрәз күзе — со́товая ячея́
11) бот. глазо́к (у картофеля, деревьев, растений)12) перен. я́мка ( в каше для масла)13) ме́лкая полынья́ ( на поверхности льда)14) в притяж. ф. обозначает место, подвергающееся сильному воздействию солнца, ветра и т. п., или середину, центр чего-л.җил күзенә утыру — сесть в са́мое ве́треное ме́сто
күлләвекнең күзенә басу — наступи́ть в са́мую середи́ну лу́жи
15) по́ры (у сыра, хлеба); см. тж. күзәнәк 5)17) в знач. нареч.; в исх. п.; разг. күзеннән до краёв, до́верху ( о жидкости в сосуде); см. тж. мөлдерәмә18) в знач. нареч.; в направит. п.; разг. күзгә на вид, со стороны́күзгә бик таза — на вид о́чень здоро́вый
халык күзендә — в глаза́х люде́й, пе́ред наро́дом
•- күз агу- күз агы
- күз алмасы
- күз бәйләш
- күз врачы
- күз кабагы
- күз карасы
- күз карашы
- күз койрыгы
- күз күрмәү
- күз күрмәс булу
- күз кысу
- күз мускулы
- күз нуры
- күз талдыру
- күз талу
- күз тәбә
- күз томалану
- күз төбе
- күз үләне
- күз уты
- күз чокыры
- күз чыгару
- күз ясмыгы
- күз ялтыравыгы
- күз яше
- күз яше юлы
- күз яшь бизләре
- күзгә ак төшү
- күзгә күренми торган
- күзгә күренмәслек
- күзе китү
- күзеннән итү
- күзләр йомылу••күз агы белән карау — посмотре́ть зло́бно, вражде́бно
күз агы кебек саклау — бере́чь как зени́цу о́ка
күз алакаю — см. күз алару 1)
күз аларту — прост. стро́ить гла́зки (кому-л.)
күз алды (аллары) караңгылану (томалану, чуарлану) — помути́ться в глаза́х (от волнения, бессилия и т. п.)
күз алдына килү (килеп басу) — ожива́ть (ожи́ть, встава́ть/встать) пе́ред глаза́ми; предста́ть пе́ред глаза́ми
күз алдына китерү (китереп бастыру) — предста́вить, вообрази́ть
күз алдында чуалу — верте́ться на глаза́х (пе́ред глаза́ми); лезть в (на) глаза́
күз алдыннан уздыру (кичерү) — предста́вить мы́сленно
күз алдыннан узу (кичү) — промелькну́ть пе́ред глаза́ми
күз алмашу (алышу) — обменя́ться взгля́дами
күз артында — за глаза́, загла́зно
күзе астында — под (чьим-л.) наблюде́нием (контро́лем); в прису́тствии (кого-л.)
күз атып йөрү — быть влюблённым (в кого-л.)
күз ачарлык түгел — см. күз ачкысыз
күз ачып күз йомганчы — не успе́ть гла́зом моргну́ть; в мгнове́ние о́ка; вмиг
күз(ләр) әлҗе-мөлҗе килү — в глаза́х потемне́ло (помути́лось), в глаза́х ряби́т
күз әшнәлеге (танышлыгы) — случа́йное знако́мство, ша́почное знако́мство
күз бәйләнү — смерка́ться, темне́ть
күз бәйләү — см. күз буу
күз(ләр) белән ашау — есть (поеда́ть, пожира́ть) глаза́ми
күз белән сөзү — впе́риться
күз(не) бетерү (бетәштерү) — ослабля́ть/осла́бить зре́ние, по́ртить, испо́ртить зре́ние
күз буяу — втира́ть/втере́ть очки́; пуска́ть/пусти́ть пыль в глаза́; зама́зать глаза́ (кому-л.) прост.
күз буяучылык — очковтира́тельство
күз дә йоммау — и глаз не сомкну́ть
күз дә йоммыйча — и гла́зом не моргну́в
күз дә каш урынына күрү — леле́ять, оберега́ть
күз(ләр) дүрт булу — широко́ раскры́ть глаза́, вы́таращить, вы́лупить глаза́ (от удивления, изумления или страха)
күз җиткән кадәр — наско́лько хвата́ет глаз; куда́ достига́ет взгляд
күз җитмәгән — далёкий, незнако́мый, неизве́стный (о землях, крае, стране)
күз җитмәслек — необозри́мый, неогля́дный
күз иләге аша үткәрү — прочита́ть внима́тельно, крити́чески (книгу, рукопись, статью и т. п.)
күз (дә) иярмәү — де́лать (что-л.) ло́вко, прово́рно (букв. гла́зом не уследи́ть; глаза́ не поспева́ют за чем-л.); спо́риться в рука́х (у кого-л.), скор на́ руку
күз иярмәс(лек) тизлек белән — молниено́сно, мгнове́нно; с молниено́сной быстрото́й
күз йомдыру — обмишу́лить
күз йомып алу — вздремну́ть, прикорну́ть
күз йомып йөрү (тору) — смотре́ть сквозь па́льцы (до поры до времени)
күз йомып калу — проморга́ть, прозева́ть
күз йомып та табу — находи́ть (найти́) с закры́тыми глаза́ми (т. е. хорошо знать местонахождение кого, чего-л.)
күз йөгертү (йөгертеп чыгу) — просмотре́ть бе́гло (пове́рхностно), пробежа́ть глаза́ми
күз (кабагы) тарту — подёргивание ве́ка (по суеверию: к радости или к неприятности)
күз камашу — см. күз чагылу
күз карасы кебек асрау — бере́чь, леле́ять, носи́ть на рука́х (кого-л.)
күз карасы кебек (күз карасыдай) саклау — бере́чь (храни́ть) как зени́цу о́ка; бере́чь пу́ще гла́за (кого-л., что-л.); леле́ять, пе́стовать (кого-л.)
күз карашка — на вид, вне́шне
күз качыру — скрыва́ться, не пока́зываться
күз күргән якка — куда́ глаза́ глядя́т; на все четы́ре сто́роны
күз күреме җирдә, күз күремендә — ско́лько досту́пно гла́зу
күз күреме җиткән кадәр — в преде́лах обозрева́емости (досяга́емости)
күз күреме җитмәслек — необозри́мый, необъя́тный
күз күрер (әле) — ви́дно бу́дет, посмо́трим
күз күрмәгән — незнако́мый, неизве́стный
күз күрмәгән, колак ишетмәгән — неви́данный, неслы́ханный (доселе)
күз күрмәс, колак ишетмәслек (җир) — далёкий, да́льний ( край)
күз кысышу — переми́гиваться, подмигну́ть друг дру́гу
күз(ләр) мәңгегә йомылу — засну́ть (усну́ть) ве́чным (моги́льным, после́дним) сном
күз нуры түгү — о напряжённой работе, связанной со зрением
күз очы белән, күз очтан — см. күз кырые белән генә
күз салгалау — посма́тривать, погля́дывать
күз сирпү (сирпеп алу) — метну́ть взгляд (из-под брове́й); бро́сить бы́стрый взгляд
күз суын түгү — см. күз яше түгү
күз(ләр) сүнү — поту́хнуть, потускне́ть, поблёкнуть ( о глазах)
күз терәге — опо́ра, наде́жда (чья-л.) (единственный человек, на которого вся надежда)
күз терәп — с наде́ждой
күз тимәсен (тия күрмәсен) — как бы не сгла́зить
күз томалау — надева́ть шо́ры на глаза́; отводи́ть глаз
күз төшерү — броса́ть (бро́сить, кида́ть/ки́нуть) взгляд (на кого, что-л.)
күз тышта калу — (букв. оста́вить глаза́ на у́лице) не ви́деть помеще́ние пока́ глаза́ не привы́кнут
күз уйнату — стро́ить гла́зки
күз уңында тоту — см. күздә тоту 1)
күз үлчәме (үлчәве) — глазоме́р
күз җиткән кадәр — наско́лько хвата́ет глаз; куда́ достига́ет взгляд; күз җитмәслек необозри́мый, неогля́дный
күз чамасы белән — на глазо́к, на глазоме́р
күз(ләр) чекерәю — см. күз акаю
күз(ләр) чуарлана — в глаза́х ряби́т
күз чыга язу — прогляде́ть (просмотре́ть) все глаза́
күз чыгу — осле́пнуть, лиши́ться глаз
күз яздырып — скры́тно; та́йно
күз яктысында — пока́ ви́дно, пока́ не стемне́ло; за́светло
күз яше (яшьләре) белән — в слеза́х (просить, умолять)
күз яше (яшьләре) төшәчәк (тотачак) — отолью́тся (чьи-л.) слёзы (слёзки) (кому-л.)
күз яше кою — утопа́ть в слеза́х
күз яшенә буылу (тыгылу, төелү) — глота́ть слёзы
күз яшьләренә ирек бирү — дать во́лю слеза́м, лить слёзы в три ручья́
күзгә алырлык — заслу́живающий внима́ния
күзгә бәрелү (ташлану) — броса́ться (кида́ться) в глаза́
күзгә бәреп (бәрелеп) тору — бить в глаза́, ре́зать глаза́ (глаз)
күзгә ике булып күренү — двои́ться в глаза́х
күзгә йокы кермәү — не сомкну́ть глаз
күзгә карап көлү — смея́ться в глаза́ (издеваться, оскорблять)
күзгә карап җан сату — врать как си́вый ме́рин
күзгә керерлек (керердәй) булып — при́стально (смотреть на кого-л.)
күзгә кереп бару (керергә тору, керәм дип тору) — лезть на глаза́ (привлекать к себе чьё-л. внимание)
күзгә керү — лезть в глаза́ ( стараться быть замеченным)
күзгә көл сибү — пуска́ть/пусти́ть (кому-л.) пыль в глаза́
күзгә көя булу — см. күз көеге булу
күзгә күзне куеп — с гла́зу на глаз
күзгә күренеп — (пря́мо) на глаза́х, заме́тным о́бразом
күзгә күренеп калу (китү) — показа́ться (появи́ться) в по́ле зре́ния; промелькну́ть
күзгә (дә) күренмәү — не пока́зываться на глаза́; не пока́зывать и но́са
күзгә терәү (сугу) — одура́чить, оста́вить в тру́дном положе́нии
күзгә төртелү (бәрелү, бәрелеп тору) — броса́ться в глаза́; коло́ть глаза́, мозо́лить глаза́
күзгә төтен җибәрү — пусти́ть в глаза́ пыль (дым)
күзгә төшкән чүп (ак) кебек — как бельмо́ на глазу́
күзгә эләрлек — досто́йный внима́ния
күзгә яшь тыгылу — слёзы подступи́ли к го́рлу
күздә тотылу — име́ться в виду́
күздә ут уйнау (кабыну, яну), күзләре ут уйнау — глаза́ разгоре́лись; глаза́ искря́тся
күздә чүп булып тору — мозо́лить глаза́ (кому-л.) прост.
күздән очкыннар чәчү — сверка́ть/сверкну́ть (мета́ть мо́лнии) глаза́ми (на кого-л.)
күздән пәрдә ачылган кебек булу — сло́вно (то́чно) пелена́ с глаз спа́ла
күздән югалту — потеря́ть из ви́ду
күздән югалу (юк булу) — уйти́ (вы́пасть, исче́знуть) из по́ля зре́ния
күзе атылып чыгарга тора — глаза́ на лоб вы́лезли, глаза́ вы́лезли из орби́т
күз(ләр)е дә йөз(ләр)е — на глаза́х; см. тж. күз алды
күзе очлы — ос́трый на глаз (глаза́)
күз(ләре)е тоз булу — ждать не дожда́ться, прогляде́ть (вы́смотреть) все глаза́
күзе туймас (кеше) — ненасы́тный, жа́дный, а́лчный (человек)
күзе тую — насы́титься (чем-л.); удовлетвори́ться
күзе чыккан — быва́лый, о́пытный (в каком-л. деле); вида́вший ви́ды
күзләре чыксын! — чтоб его́ глаза́ ло́пнули! чтоб ему́ бы́ло пу́сто!
күз(ләр)е әйтеп тора — по глаза́м ви́дно
күзе җете — хорошо́ ви́дит, зре́ние хоро́шее
күз(ләр)ем күрмәсен иде — глаза́ бы мои́ не ви́дели (не гляде́ли)
күзем (чәчрәп) чыксын! — пусть глаза́ мои́ ло́пнут!
күземнән югал — прост. с глаз доло́й
күземә күренмә(гез) — вон отсю́да, с глаз доло́й
күзен алу — отвести́ взгляд, пря́тать глаза́
күз(ләр)ен зур итеп ачу — де́лать больши́е (кру́глые) глаза́, смотре́ть больши́ми глаза́ми (на кого, что-л.)
күз(ләр)ен йомдыру — закры́ть глаза́ ( умирающему)
күз(ләр)ен мөлдерәтеп (тутырып) карау — смотре́ть сквозь слёзы (печа́льно)
күз(ләр)ен сөзеп карау — смотре́ть, посмотре́ть исподло́бья
күзен томалау — закры́ть глаза́ (кому-л.)
күзен чыгарганчы (әйтү) — сказа́ть пря́мо в глаза́; ре́зать пра́вду-ма́тку в глаза́
күзен чыгару — вы́колоть глаз, вы́бить глаз, ослепи́ть
күзеннән агыза да тора — глаза́ на мо́кром ме́сте; глаза́ не просыха́ют
күзеннән ут уйнату (чәчү) — пронзи́ть жгу́чим взгля́дом
күзенә басу — угада́ть то́чно
күз(ләр)енә йотылу (текәлү) — при́стально смотре́ть в глаза́ (кому-л.); впе́риться глаза́ми
күзенә каратып тоту — приворожи́ть
күзенә керергә тырышу — добива́ться расположе́ния (кого-л.); стреми́ться понра́виться (кому-л.); лезть на глаза́ (кому-л.)
күзең чыкканмы (әллә)! — прост. осле́п, что ли!
күзләр мәңгегә (мәңгелеккә) йомылу — засну́ть (усну́ть) ве́чным (моги́льным, после́дним) сном
күз(не) алмау — не своди́ть (спуска́ть) глаз
күз(ләр)не ачык тоту, күзне ачып йөрү — быть осторо́жным (осмотри́тельным), внима́тельным; гляде́ть в о́ба
күз(ләр)не гарешкә терәп — упова́я на бо́га
күзне йомып — с закры́тыми глаза́ми; не размышля́я, недо́лго ду́мая
күз(не) йөртү (йөгертү) — оки́нуть взгля́дом, пробежа́ть глаза́ми
күз(ләр)не кан басу (кан алу) — налива́ться кро́вью ( о глазах); рассвирепе́ть
күз(ләр)не кая яшерергә белмәү — не знать, куда́ глаза́ дева́ть/деть
күзне күзгә текәп (төбәп, терәп) — впе́рившись глаза́ми друг в дру́га (разговаривать, стоять и т. п.)
күз(ләр)не чагырайту — вы́таращить глаза́
күз(ләр)не челәйтү (челәйтеп карау) — смотре́ть (наблюда́ть, глазе́ть прост.) вы́таращенными глаза́ми (вы́таращив глаза́)
күз(ләр)не челт-челт йому — хло́пать глаза́ми
күз(ләр)не шар итеп ачу — вы́таращить (вы́пучить) глаза́ (от удивления, изумления или испуга)
- күз акаю- күз алару
- күз алды
- күз алдында
- күз алдыннан китмәү
- күз аллары караңгылану
- күз ату
- күз ачкысыз
- күз ачтырмау
- күз дә ачтырмау
- күз ачылу
- күз бетү
- күз бетәшү
- күз буу
- күз буучы
- күз йому
- күз калмау
- күз көеге
- күз көеге булу
- күз күгәрү
- күзләр күгәрү
- күз күргән
- күз кызу
- күз кырые белән генә
- күз кырые белән карау
- күз кырые белән генә карау
- күз чите белән карау
- күз койрыгы белән карау
- күз маңгайга менү
- күзләр маңгайга менү
- күз нурым
- күз өстендә каш кебек
- күз өстендәге каштай
- күз салу
- күз ташлау
- күз тию
- күз тидерү
- күз тигезү
- күз тону
- күзләр тону
- күз тоткан
- күз тотып йөргән
- күз төшү
- күзләр уйнау
- күз ут булу
- күзләр ут булу
- күз үлчәме белән
- күз үлчәве белән
- күз җитү
- күз чагылу
- күзләр чагылу
- күз шар булу
- күзләр шар булу
- күзләр шардай булу
- күзләр шарланып китү
- күз эленү
- күз явын алу
- күз явын алып тору
- күз явын алырлык
- күз яше түгү
- күзгә ак-кара күренмәү
- күзгә карап
- күзгә күренү
- күзгә ташлану
- күзгә төрткесез караңгы
- күзгә чалыну
- күздә тоту
- күздән калу
- күздән кичерү
- күздән уздыру
- күздән үткәрү
- күздән төшерү
- күздән төшү
- күздән утлар күренү
- күзгә утлар күренү
- күздән ычкындырмау
- күздән югалтмау
- күздән яздырмау
- күздән язу
- күзе ачылмаган
- күзе ачык
- күзе тону
- күзләре тону
- күзе яшьле
- күзләре яшьле
- күзен бәйләү
- күзләрен бәйләү
- күзен тозландырып
- күзләрен тозландырып
- күзне тозландыру
- күзенең агын әйләндереп карау
- күзең тишелеп чыккыры
- күзне камаштыру
- күзләрне камаштыру
- күзне кыздыру
- күзне кызыктыру
- күзләрне кыздыру
- күзләрне кызыктыру
- күзне текәү
- күзне төбәү
- күзне уйнату
- күзләрне уйнату
- күзне чагылдыру
- күзләрне чагылдыру
- күзне чагылдырырлык
- күзләрне чагылдырырлык
- күз тоту
- күзгә бәреп әйтү
- күзгә төртеп әйтү -
5 показательный
-
6 выполнимый
-
7 доступный
-ая; -ое1) үтәрлек, йөрерлек, керерлек, үтә (йөри) алырлыктропа, доступная только для пешеходов — җәяү йөрүчеләр генә үтәрлек сукмак
2) ( о ценах) арзан, һәркем алырлык3) аңлаешлы, аңларлык4) ( о человеке) игътибарлы, ягышлы, мөлаем•- доступный глазу -
8 общедоступный
-ая; -ое1) һәркем [сатып] алырлык, һәркемнең хәле җитәрлек2) һәркемгә дә аңлаешлы, һәркем аңларлык -
9 преодолимый
-ая; -оеҗиңә алырлык, җиңеп чыгарлык, ерып чыгарлык; көч җитәрлек -
10 продохнуть
сов.; разг.[иркен] сулыш (сулу) алу, [иркен] тын алу; [иркен] сулау••работы - не продохнуть (т. е. очень много) — эшнең күплегеннән сулыш алырлык түгел, тын алып булмый
-
11 разрешимый
-ая; -оечишә алырлык, чишеп була торган; хәл итә алырлык, хәл итәрлек -
12 okunaklılık
укый алырлык -
13 көлле
I прил.1) содержа́щий золу́, зо́льный; из-под золы́көлле ашламалар — зо́льные удобре́ния
көлле чиләк — ведро́ из-под золы́
2) щелочно́йII мест. опред.; уст.; диал.көлле су — щелочна́я вода́; щёлочь
1) весь, вся, всекөлле мәшәкатьләрне үз өстеңә алу — взять все хло́поты на себя́
2) вся́кий, ка́ждыйкөлле кыенлыкларга карамастан — несмотря́ на вся́кие тру́дности
көлле кеше алырлык — досту́пный ка́ждому
-
14 мисал
сущ.1) приме́р, образе́цмисал итеп алырлык — мо́жно приня́ть за образе́ц
2)а) ча́стный слу́чай, приводи́мый в поясне́ние, в доказа́тельство, приме́рмисал белән аңлату — объясни́ть приме́ром (на приме́ре)
мисалга (мисал итеп) әлеге яңа картинаны күрсәтергә була — возьмём для (в ка́честве) приме́ра (как приме́р) но́вую карти́ну
б) в ф.; местно-вр. п.; притяж. мисалында на приме́ре, по приме́ру кого-л.; чего-л. (учи́ть, учи́ться чему-л.)3)а) иллюстра́циясүзлектә аңлатмадан соң китерелгән мисаллар — иллюстра́ции, приведённые в словаре́ по́сле толкова́ния сло́ва
б) приме́р, зада́ча (из учебника, задачника)мисалны күчерү (чишү, тикшерү, язу) — переписа́ть (реши́ть, прове́рить, написа́ть) приме́р
•- мисалы булмау
- мисалы күренмәү -
15 пычак
сущ.1) прям.; перен. нож; реза́к || ножево́йпычак йөзе — ле́звие ножа́
пычак сабы — рукоя́тка ножа́
пычак ярасы — ножева́я ра́на
пычак кайрау — точи́ть нож
пычак белән кисү — ре́зать ножо́м
синең бу сүзләрең минем өчен үткен пычак — э́ти слова́ для меня́ нож о́стрый
2) реза́к, нож (режущая часть (какого-л.) орудия, инструмента)сабан пычагы — реза́к (нож) плу́га
бульдозер пычагы — реза́к бульдо́зера
3) в знач.; частицы усил. (при отрицании) пычак, пычагым ка́к бы не такбеләсең пычагым — зна́ешь ты, ка́к бы не так (знать тебе́ не дано́)
4) в знач. межд. ни пычагыма, пычагыма, пычагымамы(ни) на кой чёрт (ле́ший)пычагыма кирәкме ул? — на кой чёрт он ну́жен?
••пычагым да алалмассың — ничего́шеньки ты не полу́чишь; чёрта с два ты полу́чишь
пычагым да кирәкми — ничего́шеньки не на́до
пычак асты — о ноже́ (столе́) хиру́рга
пычак астына керү (яту) — лечь на опера́цию (под нож хиру́рга)
пычак белән кырырлык (кырып юарлык) — о́чень загрязнённый (о теле, о белье)
пычак кайрау — точи́ть нож ( на кого)
пычак (пычагым) кергере (керсен, кергән нәрсә һ. б.) — груб.; прост. да чтоб тебя́; чёрт бы тебя́ побра́л (букв. чтоб нож в тебя́ вошёл)
к (пычагым) кирәкме(ни) — груб.; прост. чёрта ли тебе́ на́до (букв. моего́ ножа́, что́ ли, хо́чешь)
пычакка алу — взять (приня́ть) на нож; заре́зать ножо́м
пычак та (пычагым да) — ни черта́; ничего́шеньки; чёрта с два
пычак та юк анда — ни черта́ там не́ту
- пычак белән кисеп алырдайпычак та (пычагым да) булмас — ничего́ стра́шного не случи́тся
- пычак белән кисеп алышлы
- пычак тел
- пычак телле
- пычакка пычак килү -
16 пычак белән кисеп алырдай
-
17 пычак белән кисеп алышлы
-
18 рәт
I сущ.1)а) в разн. знач. рядйортлар рәте — ряд домо́в
ике рәт (булып) — в два ряда́
партерның соңгы рәте — после́дний ряд парте́ра
рәт араларында йөрү — проха́живаться ме́жду ряда́ми
ике рәт булып тезелү — стро́иться в два ряда́, в две шере́нги
сәүдә рәтләре — торго́вые ряды́, ряд магази́нов (ла́вок)
б) мат.; хим. рядтак саннар рәте — ряд нечётных чи́сел
геометрик рәт — геометри́ческий ряд
радиоактив рәт — хим. радиоакти́вный ряд
в) с.-х. ряд, рядо́кбуразналар рәте — ряд боро́зд
агачларны ике рәт итеп утырту — сажа́ть дере́вья в два ряда́
аркылы рәтләр — попере́чные рядки́
2) перен.а) поря́док, ладрәте белән генә сөйләү — расска́зывать по поря́дку
һәр эшнең үз җае, үз рәте бар — (посл.) ка́ждое де́ло тре́бует определённого подхо́да и поря́дка; ка́ждому де́лу свой лад
сүз рәтен белми — не уме́ет разгова́ривать, не име́ет подхо́да
б) перен. толк; по́льзааңардан рәт юк — от него́ то́лку нет (то́лку ма́ло)
анда барудан рәт булырмы соң? — вы́йдет ли толк от э́той пое́здки (от э́того посеще́ния)?
3) перен.; разг. о́чередь, черёд; очерёдность; ряд, после́довательность, поря́докзурларга да көрәшергә рәт җитте — подошла́ о́чередь соревнова́ться в борьбе́ и взро́слым
үләттән калсаң да рәттән калма — (посл.) мо́жешь быть и нездоро́вым (то́лько что пережи́вшим морово́е пове́трие), но свою́ о́чередь не пропуска́й
һәрнәрсәнең үз вакыты, үз рәте бар — всему́ свой срок, своя́ о́чередь
4)а) перен.; разг. возмо́жности; сре́дства, доста́ток, бога́тствокесә ягы ничек, рәт бармы? — как насчёт карма́на, есть ли возмо́жности?
пальто алырлык та рәтең юкмы? — у тебя́ что, и на пальто́ нет де́нег (сре́дств)?
б) при отрицательных словах юк, бу́лмау, бетү, ка́лмау обознача́ет отсутствие или недостаточность сил, здоровья, качества, богатства и т. п.; переводится разными словамибыелгы җәйнең рәте юк (булмады) — ны́нешнее ле́то нева́жное; в э́том году́ ле́то бы́ло неуда́чное
быел бәрәңге уңышының рәте булмады — в э́том году́ карто́фель не уроди́лся
яңгырларның рәте юк әле — нева́жно (пло́хо) с дождя́ми (иду́т неравноме́рно и́ли вообще́ не иду́т)
картның рәте беткән (юк) — пло́хи дела́ у старика́; стари́к сдал
рәте беткәнче эшләде — рабо́тал, пока́ мог
•- рәт хастасы
- рәт аралары
- рәт арасы
- рәтләр арасы
- рәт белән чәчү
- рәт билгеләгеч••рәт чыкмас — ничего́ пу́тного (хоро́шего) не вы́йдет; не бу́дет то́лка
рәте китү — ухудша́ться/уху́дшиться, разла́диться, расстро́иться (о делах, жизни); быть в плохо́м состоя́нии
рәте чуалу — пу́таться, запу́тываться/запу́таться; ошиба́ться, сбива́ться
рәтен белеп — уме́ло
рәтен табу — найти́ вы́ход ( из трудного положения); найти́ спо́соб (что-л. делать); умудри́ться, изловчи́ться, ухитри́ться
рәтенә басу — станови́ться/стать ( кем)
рәтенә китерү — см. рәткә кертү; рәткә китерү
рәтенә төшү — сообрази́ть, смекну́ть, догада́ться; разобра́ться
- рәт чыгу- рәтен белү
- рәтен җибәрү
- рәтен китәрү
- рәтен бозу
- рәтенә кертү
- рәтендә йөрү
- рәткә кертү
- рәткә китерү
- рәткә керү
- рәткә килү
- рәткә салу II нареч.; разг.раз; -крат(но); одна́ждыбер рәт — оди́н раз; одна́жды, как-то
тагын бер рәт эшләп кара — попро́буй ещё (оди́н) раз
бер рәт шулай булган иде инде — одна́жды так уже́ бы́ло
берничә рәт — не́сколько раз; неоднокра́тно
соңгы рәт килүендә — в после́дний прие́зд
-
19 һәркем
мест. опред.1) ка́ждый, вся́кий, всяк; ка́ждый челове́кһә́ркем алдында — пе́ред ка́ждым, на виду́ у ка́ждого (всех)
һә́ркем үз кирәген уйлый — ка́ждый ду́мает о своём; вся́кий хлопо́чет, себе́ добра́ хо́чет
һә́ркем үзенчә фикер йөртә — всяк по-сво́ему рассужда́ет
һә́ркем үз урынын белергә тиеш — (посл.) всяк сверчо́к знай свой шесто́к (букв. ка́ждый до́лжен знать своё ме́сто)
һә́ркемнән сәләтенчә, һәркемгә хезмәтенчә — (погов.) от ка́ждого - по спосо́бностям, ка́ждому - по труду́
һә́ркемнең үзенеке үзенә ай күренә йөзенә — (посл.) вся́кому своё и немы́тое бело́
2) в сочет. со словами на -лы, -лык обще-һә́ркем алырлык, һә́ркемнең хәленнән килерлек — общедосту́пный
һә́ркемгә аңлаелышлы, һә́ркем аңларлык — общепоня́тный, общедосту́пный; популя́рный
һә́ркемгә билгеле (таныш) — общеизве́стный, заве́домый
һә́ркем өчен дә (һә́ркемгә дә) мәҗбүри — общеобяза́тельный
••һә́ркемгә билгеле хакыйкать — а́збучная и́стина
һә́ркемнең үз туксаны туксан — ка́ждый ме́рит на свой арши́н
-
20 яу
I сущ.1) враг, не́друг; неприя́тель; проти́вникяуны тәмам тар-мар итү — на́голову разби́ть врага́
2) по́лчище, рать; наше́ствиедошман яулары — вра́жеские по́лчища; разгро́м вра́жеских по́лчищ
3) бой, би́тва, браньяу кыры — по́ле бра́ни
батыр яуда беленер — погов. геро́я узнаёшь на по́ле би́твы
4) перен. несме́тное коли́чество, ма́сса; по́лчищеболытлар явы — ма́сса туч
саранчалар явы — по́лчища саранчи́
•- яу башы- яу булып килү••IIяу салу — напада́ть
күзнең явын алырлык — ослепи́тельный, о́чень привлека́тельный, о́чень краси́вый
- 1
- 2
См. также в других словарях:
үрнәк — 1. Берәр нәрсәне шуңа карап яки үлчәп эшләү өчен булган өлге. Мисал осталыкка берничә үрнәк китерү 2. Үзенә охшаган, үз ише булган башка әйберләр турында чагыштырып күзалларга мөмкинлек бирә торган әйбер минерал үрнәкләре. Берәр нәрсәнең схемасы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әйтерлек — с. 1. Гадәттәгедән аерылып тормаган нәрсәләр тур. : артык, искитәрлек әйтерлек матур түгел. Исәпкә алырлык, телгә алып сөйләрлек әйтерлек чирем юк 2. Дип белән килеп, үзеннән алдагы сүз белдергән әйбергә чагыштырып әйтүне яки күләме, саны ягыннан … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бөркәнү — Башны, өсне бөтенләй каплап алырлык итеп берәр нәрсә ябыну. Йөзне генә ачык калдырып ябыну (шәлне, яулыкны) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ераклык — 1. Ерак ара. күч. сир. Вакыт арасы кичеп еллар ераклыгын 2. Ике пунктны, ике әйберне аерып торган ара, шундый ара озынлыгы. Ике нокта арасы 3. Күз күреме иңли алырлык ерак аралык, бушлык; киңлек зәңгәр ераклыкка карады 4. күч. Аерма, үзгәлек … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җитлегү — 1. Өлгерү, җитү; пешеп, өлгереп җитү (ашлык, яшелчә җимеш тур.) 2. Үсеп җитү, үзаллы яши, эшли алырлык хәлгә килү. Балигъ булу 3. Карында нормаль үсеп җитү җитлегеп туу. күч. Нин. б. хәлиткеч вакыйганың билгеле шартлар нәтиҗәсендә туып өлгерүе,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
икмәк-тоз — җый. 1. Ипи һәм тоз 2. күч. Азык төлек; сый хөрмәт. ИКМӘК ТОЗЛЫК, ИПИ ТОЗЛЫК, ИКМӘКЛЕК ТОЗЛЫК, ИПИЛЕК ТОЗЛЫК – рәв. 1. Ашарга эчәргә җитәрлек 2. күч. Аз маз аңлашырлык, ашарга сорап алырлык (телне белү тур.) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ипи-тоз — җый. 1. Ипи һәм тоз 2. күч. Азык төлек; сый хөрмәт. ИКМӘК ТОЗЛЫК, ИПИ ТОЗЛЫК, ИКМӘКЛЕК ТОЗЛЫК, ИПИЛЕК ТОЗЛЫК – рәв. 1. Ашарга эчәргә җитәрлек 2. күч. Аз маз аңлашырлык, ашарга сорап алырлык (телне белү тур.) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
йогынтылы — Йогынты ясый алырлык … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
колоратура — 1. Вокаль партияне техник яктан кыен булган тавыш калтыратулар, сузулар, кискен үзгәртүләр белән бизәү 2. Шундый вокаль партияне җиңел башкара алырлык тавыш сәләте … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
конструктив — с. 1. Конструкциягә бәйләнешле 2. Нәр. б. нигез була алырлык, төпле … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кушъяулык — Ике кат итеп ябына алырлык зур яулык; бөркәнчек … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
